Cosmo Bar 74 jaar lang een instituut

Op 8 juli 1937 schreef mevrouw Elisabeth Hermine Auguste Papst zich in bij het Rotterdamse bevolkingsregisters op adres Westzeedijk 26 in Rotterdam. Waarschijnlijk ging ze toen boven de bar wonen, waar zij een zeemanskroeg onder de naam Cosmo Bar zou gaan starten. Of de

Cosmo Bar al in 1937 of later in 1938 open zou gaan is niet helemaal duidelijk. Latere

eigenaar Jan van der Sande denkt zich een klok te herinneren die in 1962 aan Mutti, zo zouden de klanten van de Cosmo Bar haar gaan noemen, zou zijn geschonken ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van de zaak.

Mutti was op 31 augustus 1904 geboren in Duitsland (Hameln Nedersaksen). Zij trouwde op 14 juni 1928 in Hamburg met schipper Pieter Houtstra die op 24 april 1899 geboren was in Antwerpen. Haar woonplaats, voordat zij zich in Rotterdam vestigde was Groningen. Halverwege de jaren zestig moest het gebied rond de Westzeedijk worden gesloopt in verband met het aanleggen van een hogere dijk voor de waterkering na de watersnood van 1953. Beginjaren zestig verhuisde de Cosmo Bar naar een noodgebouw op Westplein 20 nabij de Veerhaven. Kennelijk had Mutti een goede vertrekpremie gekregen want het tijdelijk café was zeer verzorgd ingericht.

Mutti kocht in 1970 Café Frisco van mevrouw Dubbelt aan de Schiedamsesingel 133 en zou daar met de Cosmo Bar naar verhuizen. De eigenaresse van Café Frisco zou samen met haar man, nadat ze de zaak verkocht boven de bar blijven wonen. Na zes jaar verkocht Mutti in 1976 de zaak aan mevrouw Den Dunnen. Mevrouw Den Dunnen werd het Boze Oog genoemd omdat ze maar één oog had. Zij zou binnen een jaar de zaak al verkopen aan Jan van der Sande en zijn compagnon Jan Visscher.

De twee Jannen exploiteerden al samen Chez Michou op de Nieuwe Binnenweg 111. Op de plek waar later Café Will’ns en Wetens van de familie Noorloos zou zitten. Binnen een jaar zou Jan van der Sande zich samen met zijn levenspartner Glenn Lepelblad geheel gaan richten op de Cosmo. In een deel van het gebouw exploiteerde de Motorsport Club Rotterdam (MSR) de Cosmonaut. Later zou dit deel inclusief de kelder worden toegevoegd aan de Cosmo Bar. Nadat begin jaren tachtig  de boven de Cosmo Bar wonende voormalig eigenaren van Café Frisco waren vertrokken, begon de Cosmo er een homosauna.

Op dezelfde Schiedamsesingel zouden zich ook vestigen Gay Palace, Shaft, COC, Boy en de Rotterdamse NVSH . Hun nabije aanwezigheid versterkten elkaar. Met in de directe omgeving onder andere Bak, Keerweer, Loge 90, en Doos werd dit gebied ook wel de roze driehoek van Rotterdam genoemd.

Over de zeer rijke bezoeker Prince de Lignac gaat het verhaal dat toen hij een keer met een zeer luxe auto bij de Cosmo kwam voorrijden zijn ‘boys’ een rode loper uitrolden en Glenn hem vertelde ‘dat hij ff normaal moest doen’ en hem de toegang geweigerd werd. Maar ook de later vermoordde politicus Pim Fortuin kwam er over de vloer. Rotterdammer Cees van Wijk was jarenlang de beste klant. Van Wijk was onder andere voorzitter van de Vara en het landelijk COC. Hij heeft menigmaal met zijn contacten op het stadhuis de Cosmo  van sluiting gered. Het aantal klanten nam in de loop der jaren af en de zaak was eigenlijk niet meer rendabel. Omdat het Glenn zijn passie was hield hij met verlies de zaak open. De Cosmo behield desondanks tot op het laatste moment een cultstatus. De bekende fotograaf Ari Versluis gaf er onder de titel ‘Panic in the Darkroom’ tot op het laatst hippe party’s. Nadat de huur door de eigenaar werd opgezegd zou de Cosmo Bar eind 2016 sluiten.

Lepelblad en Van der Sande hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de acceptatie van de etnische, culturele en seksuele diversiteit van Rotterdam. Naast de autochtone Rotterdammers kwamen er door Lepelblad zijn Surinaamse achtergrond en zijn muzikale voorkeuren ook veel Rotterdamse Surinamers in de zaak. Later gevolgd door Rotterdammers met een Antilliaanse, Marokkaanse, Turkse, Kaapverdiaanse, Aziatische of gemengde achtergrond. Iedereen was welkom, of  je nou uit de kast was of niet, of je nou mooi, lelijk, jong, oud, rijk, arm, kaas of allochtoon was maakte niet uit. Lepelblad hoorde de verhalen van de klanten aan die worstelden met hun seksuele identiteit, toonde begrip en bood ze zelfs tijdelijk, als ze door hun omgeving op straat werden gezet, zo nodig brood, bed en bad. Als je als Marokkaan een avond een keer Fatima wilde zijn, mocht je van Glenn in de keuken je verkleden en opmaken.

Café ’t Mandje opgericht in 1927 op de Zeedijk 63 in Amsterdam claimt de oudste homobar van Nederland te zijn. Maar  het café was wel tussen 1983 en 2008 vijfentwintig jaar dicht. Daarom claimt Rotterdam dat de Cosmo Bar de langst bestaande homobar van Nederland is geweest.

Met dank aan Joris Boddaert voor zijn historisch onderzoek. Ari Versluis voor de door hem op het laatste moment nog van de muren geplukte afbeeldingen en de door hem gescande negatieven die hij van Jan van der Sande had overgedragen gekregen.  Ton van der Sluis, Piet Gamelkoorn en alle anderen die materiaal hebben aangeleverd. En aan Rishi Badal en Elin Haitsma die zich met veel enthousiasme hebben bezig hebben gehouden met het scannen en metadateren van de archieven. De lichtbak aan de gevel zal in 2019 nog worden toegevoegd aan de collectie van Museum Rotterdam.