1949: een schijnproces over Anna Blaman
Door Aad Koster
De Rotterdamse schrijfster Anna Blaman werd op 31 januari 1905 geboren onder de naam Johanna Petronella Vrugt. De lesbienne had volgens sommigen haar pseudoniem samengesteld uit de woorden ‘Ben Liever Als MAN’. Anderen bestreden dat. Ze schreef al tijdens haar jeugd, maar kwam pas betrekkelijk laat tot publiceren.
In 1941 verscheen haar eerste roman ‘Vrouw en vriend’, die pas na de oorlog aandacht kreeg. In 1948 bracht ze haar boek ‘Eenzaam avontuur’ uit, dat gebaseerd was op haar persoonlijke ervaringen. Deze roman werd wisselend ontvangen. Simon Vestdijk noemde het een ‘meesterwerk’, maar in de reformatorische en katholieke pers veroorzaakte het boek daarentegen grote deining vanwege de (homo-)erotische passages.
Tribunaal als verkoopstunt
Een Rotterdamse boekhandelaar wilde van de uitgave van het boek een verkoopstunt maken en hij organiseerde in 1949 een schijnproces over de kwaliteiten van het boek. Anna Blaman werd tijdens dit boekentribunaal door collega-literatoren aangeklaagd op grond van literaire gebreken.
Aanklager Albert Helman sprak ongenuanceerde kritiek uit, terwijl de verdediging van Johan van der Woude zeer zwak was. Het maakte de goedbedoelde stunt tot een literair schandaal. Blaman voelde zich door de affaire nog geruime tijd beschadigd. Het was niet haar bedoeling geweest om de lezers te schokken.
Een voorbeeld voor anderen
Anna Blaman verwierf een belangrijke plaats in het culturele leven van Rotterdam. Zij richtte de Rotterdamse Kring van Auteurs op en ze was betrokken bij de oprichting van theaterzaal De Lantaren. Zij was medewerker van de Groene Amsterdammer en van de Rotterdamse krant Het Vrije Volk. In 1956 ontving zij de P.C. Hooftprijs. Blaman was de eerste auteur die deze prijs ontving voor haar gehele oeuvre. Voor haar derde grote roman, ‘Op leven en dood’, werd haar in hetzelfde jaar de Prozaprijs van de gemeente Amsterdam toegekend.
Hoewel zij te boek staat als een moedige en baanbrekende lesbienne, afficheerde zij zich niet als een voorvechter van een beweging. Haar verdiensten op dit vlak gelden allereerst haar zelfbewustzijn en de openlijke beleving van haar homoseksualiteit, waarmee zij zeker in de jaren vijftig een voorbeeld werd voor anderen.
Anna Blaman Jaar
Blaman overleed op 13 juli 1960 als gevolg van een hersenembolie in haar woning in de De Vliegerstraat in Rotterdam. Onder zeer grote belangstelling werd zij op begraafplaats Hofwijk bij Overschie begraven. In 2006 reconstrueerde een twintigtal landelijk bekende Rotterdammers het Boekentribunaal. Na een inleiding van burgemeester Ivo Opstelten vond de veelbesproken activiteit plaats, getiteld: ‘Het tribunaal: reconstructie van een schandaal’.
Het jaar 2010, het vijftigste sterfjaar van de schrijfster, werd uitgeroepen tot ‘Anna Blaman Jaar’. Op 24 september 2010 onthulde burgemeester Ahmed Aboutaleb aan de Heemraadssingel een door Maria Roos ontworpen kunstwerk. Roos laste een bovenmatig grote motorfiets in elkaar, omdat Blaman dol was op motorrijden. In de jaren veertig was een vrouw op een motor nog een unicum.
Een tweede gedenkteken, het portret van Anna Blaman als P.C. Hooftprijswinnaar, is aangebracht in de De Vliegerstraat tegenover het voormalige woonhuis van Blaman en haar familie.
Geef een reactie